Amilaz Nedir?
Amilaz, vücudumuzda karbonhidratların sindirilmesinde kritik rol oynayan bir enzimdir. Başlıca pankreas ve tükürük bezleri tarafından üretilir. Tükürük amilazı sindirimi ağızda başlatırken, pankreas amilazı ince bağırsakta devam ettirir. Bu enzimler, kompleks karbonhidratları daha küçük şeker moleküllerine parçalayarak vücudun enerji için kullanabileceği hale gelmesini sağlar.
Amilaz Testi Neden Yapılır?
Amilaz testi, kandaki veya idrardaki amilaz miktarını ölçerek pankreas ve tükürük bezlerinin sağlığı hakkında bilgi veren basit bir laboratuvar testidir. Bu test, özellikle karın ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtilerle başvuran hastalarda pankreas hastalıkları ve sindirim sistemi rahatsızlıklarının teşhisinde önemli bir araçtır.
Amilaz Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
Kandaki amilaz seviyesinin normal referans aralığının (genellikle 19-86 U/L veya 30-110 U/L, laboratuvara göre değişebilir) üzerine çıkması durumuna amilaz yüksekliği veya hiperamilazemi denir. Bu durum, genellikle altta yatan bir sağlık sorununun göstergesidir.
Amilaz Yüksekliğinin Nedenleri
Amilaz yüksekliğine yol açan birçok farklı durum bulunmaktadır. En yaygın nedenler şunlardır:
- Pankreatit: Akut veya kronik pankreatit (pankreas iltihabı), amilaz seviyelerinin yükselmesinin en sık nedenidir. Pankreas iltihaplandığında, amilaz enzimi kana daha fazla salınır.
- Tükürük Bezi Hastalıkları: Kabakulak gibi tükürük bezlerini etkileyen enfeksiyonlar veya tükürük bezi iltihapları amilaz seviyelerini artırabilir.
- Safra Yolu Tıkanıklıkları: Safra taşları veya safra kesesi iltihabı gibi durumlar, pankreas kanalında tıkanıklığa yol açarak amilazın kana sızmasına neden olabilir.
- Diğer Sindirim Sistemi Sorunları: Apandisit, peptik ülserler, bağırsak tıkanıklığı veya perforasyonları (delinmeleri) da amilaz yüksekliğine neden olabilir.
- Böbrek Yetmezliği: Böbrekler amilazı vücuttan atma görevini üstlendiği için, böbrek yetmezliği durumunda amilaz seviyeleri kanda birikebilir.
- Bazı İlaçlar: Aspirin, doğum kontrol hapları, diüretikler gibi bazı ilaçlar amilaz seviyelerinde artışa yol açabilir.
- Diğer Durumlar: Pankreas veya yumurtalık kanseri, dış gebelik, alkol kullanımı, karın travmaları, diyabetik ketoasidoz ve bazı yeme bozuklukları da amilaz yüksekliğine neden olabilen diğer faktörler arasındadır.
Amilaz Yüksekliği Belirtileri ve Tedavisi
Amilaz yüksekliğinin kendisi spesifik belirtilere neden olmasa da, altta yatan durumun belirtileri görülebilir. Bu belirtiler arasında karın ağrısı, bulantı, kusma, sindirim rahatsızlığı, ateş, karında şişlik ve sarılık bulunabilir. Bu tür belirtilerle karşılaşıldığında tıbbi değerlendirme önemlidir.
Amilaz yüksekliğinin tedavisi, altta yatan nedenin belirlenmesi ve bu nedenin ortadan kaldırılmasına odaklanır. Örneğin, ilaç kullanımına bağlı bir yükselme varsa ilacın kesilmesi, alkol tüketimi varsa alkolden uzak durulması önerilebilir. Pankreatit gibi ciddi durumlarda hastanede tedavi gerekebilir. Tanıyı doğrulamak için ek kan testleri ve görüntüleme yöntemleri (ultrasonografi, MR, BT) kullanılabilir.