Tevhidi Tedrisat Kanunu Nedir?
Tevhidi Tedrisat Kanunu, diğer adıyla Öğretim Birliği Yasası, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 3 Mart 1924 tarihinde 430 Kanun Numarası ile kabul edilmiş, ülkedeki tüm eğitim kurumlarını Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlamayı öngören temel bir yasadır. Bu kanun, Türkiye Cumhuriyeti'nin eğitim sisteminde köklü bir dönüşüm başlatarak, modern, laik ve ulusal bir eğitim anlayışının temelini atmıştır.
Kanunun Amacı ve Tarihsel Arka Planı
Osmanlı İmparatorluğu döneminde eğitim sistemi, geleneksel medreseler ile modern batı tarzı okulların bir arada bulunması nedeniyle büyük bir ikilik içindeydi. Bu durum, farklı dünya görüşlerine sahip nesillerin yetişmesine ve toplumsal birliğin zayıflamasına yol açıyordu. Tevhidi Tedrisat Kanunu'nun temel amacı, bu çok başlılığı ortadan kaldırarak eğitimde birliği sağlamak, milli bir kültür birliği oluşturmak ve çağdaş, bilimsel düşünen nesiller yetiştirmekti. Kanunun gerekçesi, "Bir millet bireyleri ancak bir eğitim görebilir. İki türlü eğitim bir ülkede iki türlü insan yetiştirir. Bu ise, duygu ve düşünce birliği ile dayanışma amaçlarını tamamen yok eder" sözleriyle ifade edilmiştir.
Kanunun Temel Maddeleri ve Getirdiği Değişiklikler
Tevhidi Tedrisat Kanunu yedi maddeden oluşmaktadır ve başlıca hükümleri şunlardır:
- Türkiye dahilindeki bütün bilim ve öğretim kurumları Maarif Vekaleti'ne (Milli Eğitim Bakanlığı) bağlanmıştır.
- Şer'iye ve Evkaf Vekaleti veya özel vakıflar tarafından yönetilen tüm medrese ve okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na devredilmiştir. Bu madde ile medreseler kapatılmıştır.
- Maarif Vekaleti'nce, yüksek din uzmanları yetiştirmek üzere Darülfünun'da bir İlahiyat Fakültesi kurulması ve imamlık ile hatiplik gibi dini hizmetleri yerine getirecek elemanları yetiştirmek için ayrı okullar açılması öngörülmüştür.
- Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı askeri ortaokul ve liseler ile Sıhhiye Vekaleti'ne bağlı yetim yurtları da bütçeleri ve eğitim kadrolarıyla birlikte Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmıştır. Ancak askeri okullar 1925 yılında çıkarılan bir yasa ile yeniden Milli Savunma Bakanlığı'na devredilmiştir.
- Yabancı okullara kısıtlamalar getirilmiş, bu okulların tamamı Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmış, Türk öğretmenler tarafından Türkçe genel kültür dersleri verilmesi ve Türk müfettişler tarafından denetlenmesi zorunlu hale getirilmiştir.
Kanunun Önemi ve Sonuçları
Tevhidi Tedrisat Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti'nde eğitimin temel kanunu olarak kabul edilmiş ve daha sonra çıkarılan kanunlara esas teşkil etmiştir. Bu yasa, eğitimde laikleşmenin ve millileşmenin önemli bir adımı olmuş, "fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür" nesiller yetiştirme hedefine hizmet etmiştir. Ayrıca, Harf Devrimi gibi diğer Atatürk Devrimleri'nin gerçekleşmesi için de altyapıyı oluşturmuştur. Kanun, 1982 Anayasası'nda 174. maddeyle koruma altına alınan "inkılap kanunlarından" biridir.