Kurultay Nedir?
Kurultay, kökeni eski Türk ve Moğol devletlerine dayanan, önemli devlet meselelerinin görüşülüp karara bağlandığı büyük meclislere verilen addır. Moğolca 'quralda' kelimesinden türeyen ve 'toplanma, büyük aile meclisi' anlamına gelen bu kavram, Eski Anadolu Türkçesine 'kurultay' olarak geçmiştir. Günümüzde ise bir kurumun, derneğin veya siyasi partinin temel konularını görüşmek, kararlar almak veya yeni yönetim kurullarını seçmek amacıyla düzenlediği genel toplantıları ifade eder.
Tarihsel Kökenleri ve İşlevleri
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde kurultay, 'toy', 'kengeş' veya 'tirnek' gibi isimlerle de anılırdı. Bu meclisler, devletin en üst düzey karar alma organıydı ve siyasi, askeri, ekonomik, sosyal, kültürel ve hukuki tüm önemli konular burada ele alınırdı.
- Katılımcılar: Kurultaya kağan (hükümdar) başkanlık ederdi. Kağanın yanı sıra hatun, hanedan üyeleri, boy beyleri ve yüksek devlet görevlileri (yabgu, tigin, ilteber, erkin, kül-çor, tarkan, apa tarkan, tudun, vezirler, komutanlar) katılırdı.
- Görevleri: Kurultayın temel görevleri arasında hükümdarlığı onaylama, gerektiğinde yeni kağan seçme, töre (yasa) yapma, savaş ve barış kararları alma, göç ve isyan gibi olağanüstü durumları görüşme yer alırdı. Kağanın görevini yapamadığı durumlarda azledilmesi yetkisi de kurultaya aitti.
- Toplanma Sıklığı: Asya Hun Devleti'nde olduğu gibi, kurultaylar genellikle yılın belirli dönemlerinde (örneğin, birinci, beşinci ve dokuzuncu aylarda) düzenli olarak toplanırdı. Bu toplantılara katılmak, devlete bağlılığın bir göstergesiydi.
Günümüzdeki Anlamı
Modern Türk ve Moğol toplumlarında kurultay kelimesi, parlamentoları veya seçimli toplantıları ifade etmek için kullanılmaktadır. Türkiye'de ise özellikle siyasi partilerin genel başkanlarını seçtiği, parti politikalarını belirlediği ve tüzük değişikliklerini yaptığı büyük kongreler için 'kurultay' terimi yaygın olarak kullanılır. Eğitim kurultayı, dil kurultayı gibi çeşitli başlıklar altında düzenlenen bilimsel veya sektörel toplantılar da bu kapsamda değerlendirilebilir. Bu toplantılar, konunun önemine ve katılımcı sayısına bağlı olarak birkaç oturum sürebilir ve kamuoyuna açık veya kapalı olarak gerçekleştirilebilir.