Bulut Patlaması Nedir?
Bulut patlaması (cloudburst), havadaki nemin çok kısa sürede büyük miktarda yağışa dönüşmesiyle ortaya çıkan, ani ve şiddetli yağmur boşalmasıdır. Adeta bulutun birden "patlaması" gibi göründüğü için halk arasında bu isimle anılır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) tanımına göre, son derece kuvvetli sağanak ve yağmurun aniden başlaması/boşalması, yağmurun damla şeklinde değil de, sürekli bir akıntı şeklinde olması durumudur.
Nasıl Oluşur?
Bulut patlamasının oluşumunda birkaç faktör bir araya gelir:
- Güneş ısısı yer yüzeyini ısıtır ve bu ısı, nemli havayı yukarı taşır (konveksiyon).
- Yükselen hava soğuyunca içindeki su buharı yoğunlaşır ve bulutları oluşturur.
- Eğer bu süreç çok hızlı ve yoğun olursa, bulut içinde büyük miktarda su birikir.
- Bu su çok kısa sürede yeryüzüne düşerse, bulut patlaması meydana gelir.
- Oluşumunda yüksek yoğuşma hızıyla beraber, kümülonimbus (Cumulonimbus) bulutlarının çok hızlı şekilde çökelmesi rol oynar.
- Nadiren orografik kaldırma yoluyla ya da sıcak hava parselinin soğuk hava parseliyle karşılaşması sonucunda da görülebilir.
- Bulut patlamasının temel nedeni atmosferdeki ani enerji ve nem değişiklikleridir; yüksek nem oranı, ani sıcaklık farkları ve yükselen hava akımları bu olayı tetikler.
Özellikleri ve Etkileri
Bulut patlamaları genellikle kısa süreli ancak yıkıcı etkilere sahiptir:
- Yağış genellikle 10-30 dakika sürer, bazen daha kısa sürebilir.
- Bu kısa sürede aylarca yağabilecek yağmur miktarı düşebilir.
- Yağış hızı saatte 100 mm'yi, birkaç dakika içinde 20 mm'yi geçebilmektedir.
- Genelde çok dar bir alanda etkilidir (örneğin sadece bir köy ya da mahalle).
- Şartlara göre ağır yağışa ek olarak dolu, şimşek aktivitesi ve yıldırım görülebilmektedir.
- En önemli etkileri ani sel ve heyelan riskidir.
- Bulut patlamaları dünya genelinde birçok can kaybına neden olmuştur. Örneğin, 2005 yılında Hindistan'da 1000 kişi, 2025 yılında Cammu Keşmir'de 60 kişi hayatını kaybetmiştir.
Görüldüğü Bölgeler
Bulut patlamaları, genellikle nemli ve sıcaklık farklarının sık yaşandığı tropikal bölgelerde ve dağlık alanlarda daha sık görülür. Türkiye'de özellikle Karadeniz, Ege ve Marmara'nın iç kesimleri bu tür ani meteorolojik olaylara açıktır.