Ürtiker, halk arasında kurdeşen olarak da bilinen, ciltte aniden ortaya çıkan, kaşıntılı, kabarık ve genellikle kırmızı renkte lezyonlarla karakterize bir cilt rahatsızlığıdır. Bu lezyonlar, tıp dilinde 'ürtiker plakları' veya 'anjiyoödem' olarak adlandırılır ve genellikle birkaç saat içinde kaybolup başka yerlerde tekrar ortaya çıkabilir. Ürtiker, her yaşta görülebilen ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen yaygın bir durumdur.
Ürtikerin Nedenleri Nelerdir?
Ürtikerin temelinde, ciltteki mast hücrelerinden histamin ve diğer kimyasalların salınımı yatar. Bu salınım, çeşitli tetikleyicilere karşı bir alerjik reaksiyon sonucu oluşur. Ürtikerin en sık görülen nedenleri şunlardır:
- Besin Alerjileri: Süt ürünleri, yumurta, fındık, deniz ürünleri, buğday gibi gıdalar ürtikere neden olabilir.
- İlaç Alerjileri: Özellikle penisilin, aspirin, ibuprofen gibi ilaçlar ürtikerin yaygın nedenlerindendir.
- Enfeksiyonlar: Viral veya bakteriyel enfeksiyonlar, özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları, ürtikeri tetikleyebilir.
- Fiziksel Faktörler: Basınç (basınç ürtikeri), soğuk (soğuk ürtiker), sıcak (kolinerjik ürtiker), güneş ışığı (solar ürtiker) ve su (akuajenik ürtiker) gibi fiziksel uyaranlar da ürtikere yol açabilir.
- Böcek Sokmaları ve Isırıkları: Arı, yaban arısı, sivrisinek gibi böceklerin sokmaları veya ısırıkları lokal veya yaygın ürtiker reaksiyonlarına neden olabilir.
- Kontakt Ürtiker: Cilde doğrudan temas eden maddeler, örneğin kozmetikler, takılar, lateks gibi alerjenler, temas bölgesinde ürtikere neden olabilir.
- Stres ve Duygusal Faktörler: Bazı kişilerde stres ve yoğun duygusal durumlar ürtiker ataklarını tetikleyebilir.
Ürtikerin Belirtileri Nelerdir?
Ürtikerin en belirgin belirtisi, ciltte ortaya çıkan kaşıntılı, kabarık ve genellikle parlak kırmızı renkteki lezyonlardır. Bu lezyonlar:
- Aniden başlar ve genellikle birkaç saat içinde kaybolur.
- Yer değiştirebilir, yani bir bölgedeki lezyonlar kaybolurken başka bir bölgede yenileri oluşabilir.
- Bazen birbirine birleşerek daha büyük plaklar oluşturabilir.
- Kaşıntı genellikle şiddetlidir ve kişiyi rahatsız eder.
- Nadiren, dil, dudak, göz kapakları veya boğazda şişlik (anjiyoödem) görülebilir. Bu durum daha ciddi olabilir ve solunum güçlüğüne yol açabilir.
Ürtikerin süresine göre akut ve kronik olarak ikiye ayrılır. Akut ürtiker genellikle 6 haftadan kısa sürerken, kronik ürtiker 6 haftadan daha uzun süre devam eder. Kronik ürtikerin nedenini belirlemek daha zor olabilir.
Ürtiker Tanısı ve Tedavisi
Ürtiker tanısı genellikle hastanın öyküsü ve fizik muayene ile konulur. Doktorunuz, belirtilerinizi, olası tetikleyicileri ve tıbbi geçmişinizi sorgulayacaktır. Gerekli görülmesi halinde, alerji testleri (deri prick testleri veya kan testleri) yapılabilir. Fiziksel ürtiker şüphesi varsa, ilgili fiziksel uyaranlarla testler uygulanabilir.
Ürtiker tedavisinin temel amacı, kaşıntıyı azaltmak ve yeni lezyonların oluşmasını engellemektir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:
- Antihistaminikler: Ürtiker tedavisinde ilk tercih edilen ilaçlardır. Kaşıntıyı ve lezyonların oluşumunu azaltmaya yardımcı olurlar.
- Kortikosteroidler: Şiddetli vakalarda veya diğer tedavilere yanıt vermeyen durumlarda kısa süreli olarak kullanılabilir.
- Tetikleyicilerden Kaçınma: Ürtikere neden olan bilinen alerjenlerden veya tetikleyicilerden uzak durmak önemlidir.
- Diğer Tedaviler: Bazı durumlarda, immünosupresif ilaçlar veya biyolojik ajanlar gibi daha ileri tedaviler gerekebilir.
Ürtiker, doğru tanı ve tedavi ile kontrol altına alınabilen bir durumdur. Eğer siz de bu belirtileri yaşıyorsanız, bir dermatolog veya alerji uzmanına başvurmanız önemlidir.